In de bijdrage van gisteren hebben we kunnen zien dat de Bitcoin en cryptomunten juridisch gezien als een vermogensrechtelijk goed moeten worden beschouwd. Daarmee is de plaats van de Bitcoin en cryptomunten in de wet bepaald en kunnen we zien welke juridische gevolgen het bezit van Bitcoins en cryptomunten kan hebben. Bij deze gevolgen staan we in dit artikel stil.
De Bitcoin en cryptomunten in het civiel recht
Het recht is op te splitsen in diverse delen, zo kun je spreken over civiel recht, strafrecht en fiscaal recht. In deze bijdrage focussen we ons op het civiel recht (het recht dat geldt tussen burgers en bedrijven). In het volgende deel staat het erfrecht centraal, waarna we de positie van de Bitcoin in het strafrecht centraal en in het laatste deel het fiscaal recht. Wederom spreken we voor het gemak alleen over Bitcoins, terwijl de bepalingen ook voor andere cryptomunten gelden.
Bitcoin als zekerstelling
In Nederland zijn er, voor zover wij weten, geen partijen die Bitcoin of andere cryptomunten als zekerstelling voor bijvoorbeeld een financiëring, accepteren. Wel zijn er in het buitenland op dat gebied diverse voorzieningen.
Beslag op jouw Bitcoin?
Een van de mogelijkheden om een vordering betaald te krijgen is in Nederland het beslag. Er bestaan twee vormen van beslag, het conservatoir beslag en het executoriaal beslag. Conservatoir beslag is een voorlopig beslag dat via een advocaat kan worden aangevraagd. De rechtbank moet hiervoor altijd vooraf toestemming verlenen. Dit beslag wordt gelegd om zeker te weten dat er betaald kan worden (eventueel door verkoop van in beslag genomen zaken) als degene bij wie beslag gelegd wordt in de toekomst moet betalen. Als de rechter al bevestigd heeft dat iemand moet betalen, dan kunnen zaken van degene die moet betalen (de schuldenaar) in beslag genomen worden om verkocht te worden. De beslaglegging wordt uitgevoerd door een deurwaarder.
Nederland zorgde voor wereldnieuws met haar jurisprudentie over Bitcoins in het faillissement van Koinz Trading BV in 2018.
https://www.youtube.com/watch?v=3yRbxcrnxPI
Conservatoir beslag op de Bitcoin
Voor zover bekend is er één zaak geweest waarbij conservatoir beslag is gelegd op Bitcoins. In deze zaak had iemand een rekening betaald met Bitcoins. Na een geschil wilde deze persoon zijn Bitcoins terug. Om te voorkomen dat degene aan wie betaald was de Bitcoins in de tussentijd zou laten verdwijnen is conservatoir beslag gelegd.
Executoriaal beslag op de Bitcoin
Hoewel ons geen zaak bekend is waar executoriaal beslag op Bitcoins is gelegd zou dit in theorie mogelijk zijn. De wet biedt daartoe in ieder geval op basis van het Wetboek voor Burgerlijke Rechtsvordering (artikel 430 e.v.) de mogelijkheden.
Complicerende factoren bij beslaglegging op Bitcoin
De Bitcoin (BTC) is relatief anoniem en gedecentraliseerd. Om beslag te kunnen leggen op Bitcoins zal een deurwaarder dus uit moeten zoeken of degene onder wie hij beslag wil leggen ook Bitcoins heeft.
De Bitcoin feitelijk in beslag nemen
Daarnaast is het beslag niet zinvol als hij de Bitcoins ook niet daadwerkelijk in handen krijgt. Immers, transacties zijn eveneens anoniem. De deurwaarder zal dus zelf een cryptowallet moeten openen en bij de rechter niet alleen om beslag op de Bitcoins zelf, maar ook beslag op de private keys moeten vragen. Daarnaast zal hij de rechter moeten vragen om betrokkene te dwingen om de deurwaarder toegang tot zijn computer te geven om de Bitcoins daaraf te halen. Over de moeilijkheid is deze brochure geschreven.
De waarde van de Bitcoin tijdens de inbeslagname
Een andere discussie is de discussie over koersschommelingen tijdens de periode van beslag. Zoals we eerder hebben kunnen zien in het vorige deel is er geen mogelijkheid tot vergoeding schade als gevolg van hypothetische koersschommelingen. Hoe zou dit liggen bij een (bewarend) beslag. Immers, door overboeking naar een eigen cryptomunt zijn de Bitcoins feitelijk uit de macht van de aanvankelijke eigenaar. Vraag is hoe er wordt omgegaan met de waardeschommelingen tijdens de periode van beslag.
In de genoemde zaak van conservatoir beslag speelde de discussie volgens de betrokken advocaat niet. Ook bij executoriaal beslag is ons nog geen praktijkgeval bekend, maar wel weten we dat de termijn waarbinnen de deurwaarder na beslag tot daadwerkelijke verkoop moet overgaan 4 weken bedraagt. Iedere cryptoliefhebber weet hoezeer de waarde van de munt in vier weken kan verschillen. De vraag wie er verantwoordelijk is voor gemiste koerswinst in de tijd dat er beslag gelegd is zou een interessante kunnen zijn. Hier kunnen we ongetwijfeld jurisprudentie over verwachten.
De Bitcoin en het faillissement
Dat iemand die schulden heeft zijn Bitcoins kwijt kan raken als de schulden betaald moeten worden concluderen we uit het voorgaande. Ook in geval van een faillissement kan beslag worden gelegd op de bezittingen, waaronder Bitcoin, inclusief haar complicerende factoren ten aanzien van feitelijk bezit en private key. Wat nu wanneer de zaak andersom is. Stel dat jij een zaak hebt gedaan met iemand en betaling in Bitcoins hebt afgesproken. Degene die moet betalen doet dit niet, maar gaat failliet voordat jij jouw geld gehad hebt. Kun je jouw schade in Bitcoins dan vorderen bij de curator van het faillissement?
De curator neemt alleen geverifieerde vorderingen mee in de afwikkeling van het faillissement. In de faillissementszaak van Koinz Trading BV verzocht een schuldeiser de rechtbank om het faillissement van de BV uit te spreken. Dit omdat deze BV niet aan een eerder vonnis tot uitbetaling van 0,591 Bitcoin aan een gedupeerde miner had voldaan. De rechter oordeelde dat er sprake is van een verifieerbare vordering als er in Bitcoins betaald moet worden en dit nagelaten wordt. Het faillissement werd dan ook in 2018 uitgesproken.
Uiteraard kun je hier de inleiding over de rechtspositie van de Bitcoin nogmaals lezen.
